دکتر کدخدازاده: سلامت دهان و دندان را باید به مدارس کودکان بیاوریم
1401/4/11 08:47
سلامت دهان و دندان امروزه یکی از چالش‌‌های اصلی جامعه، خانواده‌ها و نظام سلامت است. هزینه‌های دندانپزشکی 50 درصد رشد داشته و در این شرایط اقتصادی تقریبا دریافت خدمات دندانپزشکی برای بسیاری از خانواده‌ها در دسترس نیست. علی‌رغم این موضوع هنوز بسیاری از برنامه‌های پیشگیری در کشور اجرا نمی‌شود و این موضوع موجب شده است تا هر ایرانی 5 دندان پوسیده و نیازمند ترمیم داشته باشد.
ایران به لحاظ استاندارد‌های سلامت دهان و دندان در سطح جهان، وضعیت نامناسبی دارد به طوری که به ازای هر فرد ایرانی ۵ دندان پوسیده و نیازمند ترمیم وجود دارد، اما عدم پوشش بیمه‌ای خدمات دندانپزشکی هم مردم را دچار مشکل کرده است. با این حال هنوز بسیاری از کارشناسان بر این اعتقاد هستند که می‌توان با اتخاذ برنامه‌هایی شاخص سلامت دهان و دندان را افزایش داد.
مهدی کدخدازاده دبیر شورای آموزش دندانپزشکی وزارت بهداشت در گفت‌وگو با سپید در مورد مشکلات سلامت دهان و دندان اظهار کرد: «واقعیت این است که ما به دلایل پیچیده مشکل جدی در سلامت دهان داریم. این مساله به هیچ عنوان قابل انکار نیست. اما چه شده که ما به اینجا رسیده‌ایم؟ امروزه دانشمندان علوم سلامت می‌گویند دهان آینه جامعه است. هر وقت که یک جامعه‌ای رفاه بیشتری داشته باشد سلامت دهانش بهتر می‌شود، هر وقت هم که وضعیت اقتصادی مردم خراب شود سلامت دهان مردم هم خراب می‌شود.»
وی افزود: «مطالعه‌ای در یکی از کشورهای اروپایی نشان می‌دهد که حتی با وجود در دسترس بودن خدمات دندانپزشکی و دندانپزشک به هر فرد و با وجود رایگان بودن خدمات برای کودکان و هزینه دولت برای معاینات دوره‌ای باز هم شیوع پوسیدگی و ترمیم دندان در مناطق کم برخوردار ۲۰برابر بیشتر است.»
کدخدازاده بیان کرد: «به هر دلیلی اگر مشکلاتی در زندگی مردم پیش آمد، ما در حرفه دندانپزشکی چه کار میتوانیم بکنیم؟ یک دندان سالم را در نظر بگیرید که به تدریج در حال خراب شدن است، از زمانی که دندان شروع به خراب شدن میکند تا زمانی که دندانپزشکان می‌توانند این را در دهان فرزندان ما ببینند از شش ماه تا حتی چند سال ممکن است طول بکشد. اما چه می‌شود که کار به اینجا می‌رسد؟ اگر بخواهیم به زبانی که ما در دانشکده‌های دندانپزشکی حرف می‌زنیم بگوییم، این دندان مانند ماشینی است که در یک جاده در حال حرکت است، اگر این جاده آسفالتش خراب باشد، چاله و دست‌انداز، پیچ‌های تند داشته باشد، یک قسمتش خاکی باشد، چند کیلومتر که برود سروصدای آن بلند می‌شود، نیاز به تعمیر پیدا میکند. حتی ممکن است کاملا از کار بیفتد. به همین دلیل اگر ما می‌خواهیم کار اساسی انجام بدهیم باید این جاده را درست کنیم، تا این دندانی که در دهان دختر ما و یا پسر ماست مسیر سالمی را داشته باشد.»
کداخدازاده ادامه داد: «حالا این چاله‌ها و پیچ‌هایی که سر راه دندان هستند و دندان را خراب می‌کنند چه هستند؟ اینکه بچه ما صبحانه نخورد، یا به جای شیر، ماست و پنیر از نوشابه، آب‌نبات و شکلات می‌خورد، خانواده برای او مسواک نمی‌زنند.»
وی بیان کرد: «من به عنوان دندانپزشک خیلی دوست دارم بگویم ما میتوانیم سلامت دهان مردم را درست کنیم، اما ای کاش می‌توانستیم. متاسفانه بیماری که می‌آید روی صندلی دندانپزشکی می‌نشیند، این فرد دیگر سلامتیش را از دست داده، این دندان مانند ماشینی است که خراب شده و من باید تعمیرش کنم. ما چند ماه تا چند سال وقت داشتیم جلویش را بگیریم و نگرفتیم. دندانی هم که تعمیر بشود هیچ وقت مانند روز اول نمی‌شود. مانند ماشینی که وقتی قطعه‌ای از آن عوض شود هرچقدر هم که تعمیرکار ماهر باشد جنس اصل کارخانه نمی‌شود. با وجود پیشرفت‌های دندانپزشکی تا امروز هیچ ماده‌ای که بتواند جایگزین خلقت خداوند شود نیامده است. به خاطر همین موضوع بیشتر درمان‌ها، مادام‌العمر نیستند. دندانی که یک بار تعمیر شد به احتمال زیاد باید بعد از چند سال دوباره تعمیر شوند. به همین دلیل است که اگر ما می‌خواهیم کار اساسی بکنیم باید با درست کردن جاده، جلوی خراب شدن این ماشین را بگیریم.»
طراحی کلاس بهداشت دهان و دندان در مدارس
وی در مورد مراقبت از دهان و دندان در وضعیت اقتصادی کنونی، گفت: «ما باید کاری کنیم که به جای تربیت تعمیرکار و ساختن تعمیرگاه که خرج زیادی دارد، بیاییم وضعیت مسیری که دندان از سلامت کامل تا خرابی طی میکند را سر و سامان بدهیم. ما شاید نتوانیم پیچ‌های تندی که در زندگی مردم هست را با امکانات نظام سلامت و دندانپزشکی برطرف کنیم. اما میتوانیم برای این جاده خراب، چراغ بگذاریم که مردم در راه حفظ سلامت دهانشان در دست‌انداز نیفتند. منظور از چراغ چیست؟ ما آموزش سلامت را باید به مدارس بیاوریم. باید بیاییم در کتاب‌های مدارس یک درس را به آموزش مراقبت از سلامت دهان اختصاص بدهیم. به بچه‌ها بگوییم برای سلامت دهان چه چیزی بخورند و چه نخورند، تا دندان‌هایشان در دست‌انداز نیفتاده و نیاز به تعمیرکار نداشته باشند.»
وی بیان کرد: «یک کار بسیار خوب دیگر که هم ساده و هم ارزان است را می‌توان انجام داد. این کار هم باید جایگاه والایی در فرهنگ ما داشته باشد اما متاسفانه اهمیتش را دست کم گرفته‌ایم. اما یکی از کشورهای پیشرفته و ثروتمند با همین روش ساده توانست خرابی دندان را تا حد زیادی کاهش بدهد. اما خوب این کار نیاز به پژوهش و اجرای دقیق دارد. متاسفانه ما سابقه بدی از برنامه‌هایی داریم که با نیت خوب طراحی شدند اما اجرا نمی‌شوند. به همین دلیل ما در اجرای این برنامه‌ها با خبره‌ترین کارشناسان در حال مشورت هستیم. اما این راه چیست؟ ما شاید نتوانیم جاده را از ابتدا آسفالت کنیم، اما میتوانیم یک کم چاله‌های راه را پر کنیم. چطور میتوانیم این کار رو انجام بدیم؟ با کاری که هم علم روز دنیا تاییدش میکند هم در دین ما در مورد آن سفارش شده و ما دست کم گرفته ایم. اگر همین مسواک ساده با خمیردندانهای معمولی، نه خمیردندانهای گران قیمت، بلکه با همین خمیردندانهای استاندارد تولید داخل، روزی دوبار انجام شود می‌تواند جلوی کلی از خسارت‌ها به دندان را بگیرد.»
وی تاکید کرد: «متاسفانه ما در این زمینه اصلا خوب عمل نکردیم. بعضی از بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش بزرگی از مردم ما اصلا مسواک نمی‌زنند. ما که افتخار میکنیم در دینمان این همه سفارش به مسواک زدن شده است، اصلا خوب نیست که ما این سنت خوب که روشی مقرون به صرفه و علمی برای پیشگیری از خراب شدن دندان است را کنار گذاشته‌ایم و چنان که شایسته است به آن توجه نمی‌کنیم. در برخی کشورهای اروپایی نزدیک به هشتاد درصد مردم روزی دوبار مسواک میزنند، بعد ما با این همه سفارشی که داشتیم این قدر در زمینه اجرای برنامه‌های مسواک زدن کم‌کاری کرده‌ایم.»
کدخدازاده تاکید کرد: «در این مدت با کارشناسان مختلف مشاوره‌های گوناگونی را انجام داده‌ایم و در این دولت برنامه‌های مهمی را در بحث پیشگیری پیگیری میکنیم. از جمله مهمترین پیشنهادها، اجرای برنامه ملی، زنگ مسواک در مدارس است. ما باید از همین حالا مراقبت از نسل آینده را آغاز کنیم. این تمرکز بر کودکان نه تنها مورد سفارش علوم سلامت هست، بلکه با سیاست‌های جمعیتی نظام هم هماهنگ می‌باشد. ما اگر قرار است مردم را تشویق به داشتن فرزند کنیم، باید این اطمینان را به آنها بدهیم که لازم نیست نگران سلامت دهان فرزندانشان باشند.»
وی همچنین با اشاره به برنامه‌های پیشین سلامت دهان و دندان اظهار کرد: «در دهه گذشته، نظام درمانی ما سابقه اجرای یکی از بزرگترین برنامه‌های ملی سلامت دهان برای کودکان را در شبکه بهداشت داشته است. فراموش نکنیم، ما به روایتی، از لحاظ تولید علم در دندانپزشکی در مکان یازدهم دنیا هستیم. ما دانشمندانی در زمینه سلامت دهان داریم که در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کنند و میتوانیم از ظرفیت آنها استفاده کنیم. به دانشمندان و کارشناسان خودمان اعتماد کنیم و اجازه بدهیم آنها برای این مهم تصمیم بگیرند. ما و همکاران ما در حرفه دندانپزشکی برای تغییر وضعیت نیازمند پشتیبانی مردم نیز هستیم.»